Tuesday, October 7, 2008

Hamubong Kasaysayan sa Santos nga Rosaryo

Ang Rosaryo maoy usa ka kombinasyon sa pag-ampo ug pagpamalandong nga nahimo nang kabahin sa tradisyon sa Simbahang Katoliko. Daghang mga tawo, ilabi na kadtong mga walay pagtoo, ang dili makakita sa kaanindto niining maong pag-ampo. Apan para sa daghang mga deboto sa Mahal nga Birhen Maria, ang pagrosaryo maoy usa ka makahuluganon nga pamaagi sa pag-ampo.

Kanus-a ug asa man nagsugod kining Rosaryo? Niadtong ika-9 ka siglo, gihimo sa mga Irish Monks nga kabahin sa ilang pag-ampo ang hiniusang pagbasa ug pagkanta sa 150 ka Salmo sa Balaang Kasulatan. Sa ilang paghimo niini, daghang mga tawo ang ganahan maminaw ug mosabat sa pagbasa ug pagkanta sa mga Salmo. Apan, dili kini sayon himoon, ilabina sa kadaghanan nga dili makasaulo sa mga Salmo. Atong hinumduman nga niadtong panahona, pipila lamang ang adunay kopya sa Balaang Kasulatan. Ug tungod niini, dihay nagsugyot nga agi’g puli sa mga Salmo, mag-ampo na lang ang mga tawo og 150 ka “Amahan Namo”.

Tuod man, ang mga tawo nakat-on nga mag-ampo ginamit ang 150 ka “Amahan Namo” agi’g pagsunod sa pamaagi sa mga Irish Monks, ug hinayhinay nahimo kining usa ka debosyon. Aron dili mawala sa pag-ihap sa 150 ka “Amahan Namo”, adunay naghimo og mga pamaagi. Pananglitan, adunay naghimo og supot nga pagasudlan og 150 ka gagmay ug lingin nga mga bato. Matag ampo og usa ka “Amahan Namo” magkuha sila og usa ka bato hangtud nga mahurot ang mga bato sa supot. Aduna usay nakahunahuna og gamit sa pisi nga adunay 50 ka bugkos – usa ka “Amahan Namo” matag bugkos. Balikon kini sa makatulo aron makompleto ang 150 ka “Amahan Namo”. Kining paggamit sa pisi, nga kadugayan gibutangan na og “beads” puli sa bugkos, maoy milungtad nga pamaagi sa pag-ihap.

Sa ika-13 ka siglo, ang mga teologo nagsugod pagpamalandong sa mga Salmo nilamdagan sa kinabuhi, kamatayon ug pagkabanhaw ni Hesu-Kristo. Unya, gikan sa mga Salmo, nagsulat sila og 150 ka mga linya sa pagdayeg (psalters or praises) para kang Hesus. Diha puy nagsulat og 150 ka linya sa pagdayeg para kang Maria. Kining mga “pagdayeg” gigrupo nila sa tag-50 aron usab mapasibo sa tag-50 ka bugkos o “beads” sa pisi. Gitawag nila kining mga pagdayeg og “Rosariums” (literally, “garden of roses”), nga maoy gigikanan sa atong pulong karon nga “Rosaryo”.

Kining mga psalters nga gikan sa Salmo nakapadasig sa paghimo og pamalandong sa matag “beads” diha sa Rosaryohan. Sumala sa kasaysayan, duha ka Dominikano ang nag-una niining pagpalambo sa binag-ong paagi sa pag-ampo sa Rosaryo, sila si Beato Alan ug Santo Dominggo. Kadugayan, ang mga pag-ampo sa Rosaryo gibahinbahin og tignapulo (nga gitawag og “decades”). Matag dekada adunay 10 ka “Maghimaya ka Maria” nga pagaunhan og usa ka “Amahan Namo”. Si Maria nahilambigit pag-ayo sa Rosaryo tungod sa iyang dakong papel sa kinabuhi ni Hesus ug sa Diosnong plano sa pagluwas sa tawo.

Pag-abut sa ika-17 ka siglo, si St. Louis de Montfort naghimo og mga mugbo nga storya sa kinabuhi ni Hesus nga sa kadugayan gihimo nang punto nga pamalandongan sa matag dekada sa Rosaryo. Kining mga storya gibahin sa taglima ug karon atong nailhan nga mga Misteryo sa Kalipay, Kasakit ug Himaya. Niadtong tuig 2002, si Pope John Paul II nagdugang sa mga Misteryo sa Kahayag.

Hinaot unta nga pinaagi niining hamubong kasaysayan sa pag-ampo sa Rosaryo kita makat-on sa paghatag og bili niining maong debosyon nga gihigugma pag-ayo sa atong mga katigulangan. Makat-on usab unta kita sa pag-ampo niini nga mapamalandongon, ug dili lang sa pinadagan nga paagi.

No comments: